Przywódca robotniczych serc. Aleksander Krystosiak (1922–2002)
Aż trudno uwierzyć, że Aleksander Krystosiak, jeden z przywódców strajku w Szczecinie w roku 1980, lider komitetu strajkowego w Stoczni Remontowej „Parnica” (dziś już nieistniejącej) pozostaje postacią nieznaną.
Porozumienia
Porozumienia sierpniowo-wrześniowe były wynikiem ustaleń negocjacyjnych komisji rządowych i skupionych w Międzyzakładowych Komitetach Strajkowych reprezentacji robotniczych, wspieranych przez niezależnych ekspertów. Jako pierwsze, już 30 sierpnia, podpisano Porozumienie w Szczecinie.
Szczeciński strajk 1980 roku
O trzydziestu sześciu postulatach wysuniętych przez szczecińskich robotników (i nie tylko) w sierpniowe dni 1980 r. prawie się nie słyszy. A przecież to w Szczecinie podpisano pierwsze porozumienia z rządem, w których zawarto zapowiedź powołania związków zawodowych wolnych i niezależnych od władz.
Sierpień 1980 r. w Poznaniu. Strajki w poznańskich zakładach pracy
Powstanie NSZZ „Solidarność”, bezprecedensowego w dziejach państwa polskiego, wielomilionowego ruchu społecznego cieszącego się ogromnym poparciem i zaufaniem Polaków, z obecnej perspektywy postrzegane jest jako jedno z najistotniejszych wydarzeń w historii najnowszej Polski. Ów zryw, którego niektórzy historycy nie bez przyczyny nazywają rewolucyjnym, miał swoją wyraźną genezę.
NSZZ "Solidarność" Region Zielona Góra - wybrane aspekty działalności w latach 1980 - 1981
W lipcu roku 1980 wydarzenia w województwie zielonogórskim przebiegały spokojnie. Niezadowolenie w zakładach pracy nasiliło się dopiero w sierpniu 1980 r. Coraz częściej wyrażano krytyczne opinie wobec dyrekcji zakładów pracy, władz terenowych i centralnych.
Szczecin 1980. Strajkowa codzienność
Strajki Sierpnia ’80 były zbiorowym doświadczeniem setek tysięcy ludzi. Jak przebiegały z perspektywy ich szeregowych uczestników? Przyjrzyjmy się temu zagadnieniu na przykładzie Szczecina – jednego z głównych ośrodków protestów „gorącego lata” 1980 r.
Sierpień ’80
Wizyta papieska z roku 1979 nie wywołała natychmiastowych skutków. Z pozoru życie, po czerwcowej euforii, wróciło do tradycyjnych, utartych kolein. Ekipie partyjno-rządowej wciąż wydawało się, że zdoła przeczekać najgorsze.
Lubelski Lipiec 1980
Latem 1980 r. przetoczyła się przez Polskę fala strajków pracowniczych, których pierwszą odsłoną były lipcowe wydarzenia w Lublinie i na Lubelszczyźnie, określane mianem „Lubelski Lipiec 1980”.
Gdyńscy Komunardzi [audiobook]
Opowiedziana przez Andrzeja Kołodzieja historia gdyńskich stoczniowców, którzy w sierpniu 1980 roku podjęli walkę, zmuszając komunistów do ustępstw. Jego wspomnienia ukazują, jak dzień po dniu rodziła się w Polsce „Solidarność”.
Dodatek historyczny do „Gazety Polskiej Codziennie” w rocznicę urodzin Anny Walentynowicz
Jeszcze na początku lat 50. była przodownicą pracy, a już chwilę później swoimi staraniami o prawa robotników ściągnęła na siebie uwagę Urzędu Bezpieczeństwa. Jak dokonała się ta zmiana? Na te i inne pytania odpowiada autor biografii legendy Solidarności prof. Sławomir Cenckiewicz.
Wolne Związki Zawodowe Pomorza Zachodniego
Historia szczecińsko-gryfińskich WZZ ma raczej słodko-gorzkie zakończenie. Choć pod koniec lat siedemdziesiątych środowisko to wiele zrobiło dla wzrostu świadomości robotników w regionie, to w sierpniu 1980 r. działacze WZZ nie zostali dopuszczeni do udziału w strajku w Stoczni Szczecińskiej im. Adolfa Warskiego.
Jak Andrzej Rozpłochowski wspominał swoją działalność opozycyjną i internowanie? Dlaczego komuniści uważali go za jednego z najbardziej radykalnych liderów „Solidarności”? Jakie było znaczenie Porozumienia Katowickiego?
Bielski „Wrzesień 80”
Pod koniec sierpnia 1980 w miastach województwa bielskiego doszło do fali strajków, które w chwili podpisania porozumień w Gdańsku, Szczecinie i Jastrzębiu zaczęły wygasać. Władze spodziewały się, że w największych miastach regionu – w Bielsko-Białej, Żywcu, Cieszynie czy Oświęcimiu – zapanuje spokój.
Sierpień ‘80 na Podbeskidziu
Termin „Podbeskidzie” do dziś budzi kontrowersje. By nie rozwodzić się na jego temat i nie wchodzić w spory i polemiki, można w wielkim skrócie powiedzieć, że obejmuje on geograficznie obszar województwa bielskiego istniejącego w latach 1975-1998 z siedzibą władz administracyjnych w Bielsku-Białej.
Strajk w łódzkim MPK
Sierpniowy strajk w Stoczni Gdańskiej im. Lenina z roku 1980 otworzył nowy etap protestów społecznych w PRL. Władze skierowały do rozmów ze strajkującymi w Gdańsku i Szczecinie komisje rządowe, mające za cenę ustępstw doprowadzić do zakończenia protestów.
Strajki w dawnym województwie legnickim latem 1980 roku
Społeczeństwo dawnego województwa legnickiego miało bardzo ważny udział w protestach lata 1980 roku – zarówno w lipcu, jak i sierpniu. Motorem strajków na tym terenie byli pracownicy kopalni i huty KGHM. W kilkunastu miejscowościach województwa w akcji strajkowej wzięło udział tysiące ludzi.
„Solidarność” polskich rolników: „Zielona Rewolucja” – nowość w serwisie „Twarze Solidarności”
Karnawał Solidarności w Elblągu
Lato 1980 roku stanowiło punkt zwrotny w historii PRL. Preludium do największego kryzysu tzw. władzy ludowej w Polsce stanowiła wprowadzona 1 lipca przez rząd Edwarda Babiucha podwyżka cen na mięso.
Początki NSZZ „Solidarność” w Augustowie
Na przełomie sierpnia i września 1980 roku napięta atmosfera odczuwalna dotąd w bardziej zindustrializowanych regionach Polski dotarła do województwa suwalskiego.
Początki niezależnego ruchu związkowego w Gorlicach
Gorlice w wyniku reformy administracyjnej z maja 1975 r. znalazły się w nowo utworzonym województwie nowosądeckim. Liczba mieszkańców w 1980 r. wynosiła niespełna 30 tys. Miasto było lokalnym ośrodkiem przemysłowym i kulturalnym we wschodniej części województwa.
Powstanie „Solidarności” w Jarosławiu
W roku 1980 głównym skupiskiem zakładów przemysłowych na terenie województwa przemyskiego był Jarosław. 24 sierpnia tego roku pracownicy Huty Szkła „Jarosław” wysunęli postulaty płacowe i ogłosili swoją solidarność ze strajkującymi robotnikami Wybrzeża.
Narodziny wałbrzyskiej „Solidarności”
Spojrzenie na „Solidarność” z perspektywy regionalnej wiele wnosi do poznania jej historii. Punkt widzenia „małej ojczyzny” pokazuje odrębność tego ruchu w małych ośrodkach, jednocześnie ilustrując pewien uniwersalizm jego rozwoju i genezy, postaw i zachowań ludzi, którzy go tworzyli.
40. rocznica podpisania Porozumień Rzeszowsko-Ustrzyckich
Szczecińska droga do „Solidarności”
Wprowadzenie 1 lipca 1980 przez rząd podwyżek cen wędlin i mięsa wywołało protesty społeczne, które władza początkowo starała się łagodzić wprowadzeniem wzrostu wynagrodzeń w niektórych zakładach pracy.
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
Szczeciński Sierpień '80
Latem 1980 r. Szczecin stał się areną wydarzeń, które zapoczątkowały blisko dziesięcioletnią erozję komunistycznych rządów w Polsce. Był jednym z głównych ośrodków strajkowych, w których podpisano historyczne Porozumienia Sierpniowe otwierające drogę do powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” i skupionego wokół niego ogromnego, wolnościowego, demokratycz- nego ruchu społecznego.
Czy wiesz, że dopiero to porozumienie umożliwiło tworzenie niezależnego i jednego ruchu związkowego w całej Polsce? Dowiedz więcej w jaki sposób strajkujący robotnicy zmusili władze komunistyczne do ustępstw!
Szczeciński Sierpień 1980
Alina Pienkowska-Borusewicz
Strajki w 1988 r., choć znacznie słabsze niż te sprzed ośmiu laty, dały jednak impuls do zmian społecznych i politycznych w Polsce, do zbliżenia władz państwowych i środowiska opozycyjnego. Szczegóły omówiono przy Okrągłym Stole, przy którym Alina Pienkowska nie chciała usiąść – pomimo że zgadzała się z jego przesłaniem: „skład delegacji [solidarnościowej] był ustalany przez kolegów z Warszawy. Uważam, że to nie w porządku wobec ludzi, którzy przez cały stan wojenny pracowali na rzecz zmian”. Więcej ciekawych wątków z życia jednej z bohaterek Solidarności w broszurze z serii "Bohaterowie Niepodległej".
Idy wrześniowe
Polityczny upadek Gierka był błyskawiczny. We wrześniu 1980 r. stracił stanowisko I Sekretarza, rok później nie był już nawet członkiem PZPR. On sam przekonywał, że jego karierę zakończył partyjny spisek.
Porozumienia Sierpniowe. 40. rocznica – 1980-2020
27 sierpnia 2020 r. ukazał się dodatek historyczny przygotowany przez Oddział IPN w Krakowie poświęcony 40. rocznicy Porozumień Sierpniowych. Zachęcamy do pobrania w formacie pdf po naśnięciu obrazka lub linku u dołu strony.
W konfrontacji z Solidarnością tak zwana demokracja socjalistyczna okazała się fikcją
W konfrontacji z Solidarnością tak zwana demokracja socjalistyczna okazała się fikcją – rozmowa z dr. Jarosławem Szarkiem, prezesem Instytutu Pamięci Narodowej
Materiał partnerski pochodzi z wydania „Super Expressu” z 31 sierpnia 2020 r.
40. rocznica utworzenia NSZZ „Solidarności”. Dodatek prasowy IPN Rzeszów
W związku z 40. rocznicą utworzenia NSZZ „Solidarności” Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie przygotował dodatek prasowy zawierający wątki regionalne związane z powstaniem i działalnością „Solidarności” w Polsce południowo-wschodniej. Aby dotarł do szerokiego grona czytelników w całym regionie naszego województwa Dodatek Historyczny IPN ukaże się w: „Obserwatorze Lokalnym”, „Życiu Podkarpackim”, „Sztafecie” i „Nowinach”.
Przed Sierpniem był Lipiec. Ddatek historyczny do „Naszego Dziennika”
1 lipca 2020 r., w związku z obchodami Lubelskiego Lipca 1980, w „Naszym Dzienniku” ukazał się dodatek prasowy Instytutu Pamięci Narodowej – Przed Sierpniem był Lipiec. Poniżej prezentujemy elektroniczną wersję dodatku.
Dodatek historyczny o narodzinach Solidarności – „W Sieci Historii”
W lipcowo-sierpniowym numerze magazynu „W Sieci Historii” nr 7-8/2020 ukazał się dodatek historyczny IPN poświęcony Solidarności.
Tu rodziła się „Solidarność” – dodatek historyczny IPN do „Kuriera Szczecińskiego”
Latem 1980 r. Szczecin stał się areną wydarzeń, które zmieniły bieg najnowszej historii Polski. Był jednym z głównych ośrodków wielkiej fali strajków, która przelała się przez cały kraj. Finałem protestów było podpisanie – w Szczecinie, Gdańsku, Jastrzębiu-Zdroju i Dąbrowie Górniczej – historycznych porozumień między władzami PRL, a strajkującymi robotnikami. Otworzyły one drogę do powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” i skupionego wokół niego ogromnego ruchu społecznego, do którego przystąpił niemal co trzeci Polak! „Solidarność” była wielkim pokojowym ruchem, owocem marzeń, cierpień i działań Polaków.
Tak narodziła się „Solidarność”. Dodatek historyczny do „Naszego Dziennika”
Narodziny latem 1980 roku ogólnonarodowego ruchu „Solidarności” stały się możliwe dzięki duchowemu przebudzeniu społeczeństwa podczas pielgrzymki św. Jana Pawła II do Polski w czerwcu 1979 roku. Zbiegło się ono ze wzrostem samoświadomości społecznej oraz pojawieniem się nielicznej opozycji zdolnej do stworzenia zaplecza organizacyjnego. W takiej sytuacji wybuch robotniczego niezadowolenia, spowodowany gigantycznym kryzysem gospodarczym, przybrał niespotykane wcześniej w bloku sowieckim formy organizacyjne.
Maryla Płońska
Maryla Płońska współtworzyła Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża, była redaktorką „Robotnika Wybrzeża”, w sierpniu 1980 r. uczestniczyła w strajku w Stoczni Gdańskiej i brała udział w redagowaniu 21 postulatów. Swoją aktywnością przyczyniła się do sukcesu Sierpnia ’80 i powstania Solidarności.
Z Kaszuby Polak. Zarys biografii księdza Hilarego Jastaka
Specyfika Kaszub i Pomorza i ich historia ukształtowały jego poglądy i wpływały na życiowe wybory. Kolejne doświadczenia: wojna, okupacja, konspiracja, stalinizm i kapłaństwo w okresie programowej walki państwa z Kościołem wpłynęły na jego późniejsze postawy. Każdy, kto zna charakter i zwyczaje Kaszubów przyzna, że osoba, którą nazwali oni swoim królem, musiała być kimś niezwykłym.
40 lat "Solidarności" - promocja wydawnictw IPN
Żyrardowskie strajki w lipcu 1980 roku
Największym centrum strajkowym w lipcu 1980 r. – oprócz Lublina, czy szerzej Lubelszczyzny – był Żyrardów, liczący niespełna 40 tys. mieszkańców. Jednak dziś już prawie nikt nie pamięta o robotniczych protestach w tym mieście.
Sierpień 80 (koncert w Radiu Gdańsk)
TU rodziła się Solidarność [zaproszenie na wystawę]
Tu rodziła się "Solidarność". Szczeciński Sierpień 1980 (dyskusja)
Pamięć o Sierpniu 1980: "Twarze Solidarności" (nowy portal), nieznane dokumenty sowieckie i dodatek prasowy
Sierpień ’80 w Gdańsku
O wybuchu strajku w Gdańsku przesądziło to, że na pięć miesięcy przed przejściem na emeryturę, 7 sierpnia 1980 r., zwolniono z pracy w Stoczni Gdańskiej im. Lenina Annę Walentynowicz, zasłużoną i uczciwą pracownicę, odznaczoną wcześniej Brązowym, Srebrnym, a w 1979 r. Złotym Krzyżem Zasługi.
„Nie oddałam tego walkowerem…”. O Annie Walentynowicz (1929-2010)
„Byłam kroplą, która przepełniła kielich goryczy” – tak w lipcu 1981 r. odpowiedziała Anna Walentynowicz na pytanie dotyczące genezy Sierpnia ’80. Od razu jednak dodała: „Ale nie tylko ja nią byłam, moje bohaterstwo polegało na tym, że po prostu wytrzymałam, nie oddałam tego walkowerem. A mogłam znieść to wszystko tylko dzięki temu, że powstały Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża i grupa ludzi pomogła mi przetrwać”.
Lech Bądkowski
Lech Bądkowski był bez wątpienia jedną z najwybitniejszych postaci w dziejach Gdańska i Pomorza w XX w. Ów wychowanek II Rzeczypospolitej podczas II wojny światowej z bronią w ręku walczył o wolność Polski i Pomorza, a następnie przez wiele lat jako pisarz i działacz społeczny starał się o uzyskanie swobody działania w jak najszerszym zakresie możliwym w realiach PRL.
»Karnawał« po amerykańsku. Ambasada USA w Warszawie wobec wydarzeń w Polsce od sierpnia 1980 r. do grudnia 1981 r.
„TU rodziła się Solidarność” – wystawa plenerowa IPN [spot]
„TU rodziła się »Solidarność«” – zaproszenie na wystawę plenerową IPN
Dlaczego Jana Pawła II nazywamy ojcem „Solidarności”?
Odmieniony region – robotnicy województwa katowickiego buntują się przeciw systemowi
Latem 1980 r. kiedy kolejne strajkowe fale rozlewały się po kraju, górnośląskie i zagłębiowskie załogi przedstawiane były w mediach jako ludzie dobrej roboty, wręcz idealnie wykonujący kolejne plany i zadania produkcyjne zlecane przez władze, środowiska zawsze gotowe poprzeć partię i rząd.
„36 x TAK. Postulaty Szczecińskie 1980” dyskusja
Tomasz Wojdakowski o WZZ Wybrzeża
IPNtv - Promocja książki dr. Filipa Gańczaka „Polski nie oddamy. Władze NRD wobec wydarzeń w PRL 1980–1981”
Działania bezpieki wobec legalnej „Solidarności” (odc. 4)
IPN TV - Narodziny Solidarności - 3 września
IPN TV - Narodziny Solidarności - 2 września
IPN TV - Narodziny Solidarności - 30 sierpnia
IPN TV - Narodziny Solidarności - 1 września
IPN TV - Narodziny Solidarności - 31 sierpnia
IPN TV - Narodziny Solidarności - 29 sierpnia
IPN TV - Narodziny Solidarności - 28 sierpnia
IPN TV - Narodziny Solidarności - 27 sierpnia
IPN TV - Narodziny Solidarności - 26 sierpnia
IPN TV - Narodziny Solidarności - 25 sierpnia
IPN TV - Narodziny Solidarności - 24 sierpnia
IPN TV - Narodziny Solidarności - 23 sierpnia
IPN TV - Narodziny Solidarności - 22 sierpnia
IPN TV - Narodziny Solidarności - 21 sierpnia
IPN TV - Narodziny Solidarności - 20 sierpnia
IPN TV - Narodziny Solidarności - 19 sierpnia
IPN TV - Narodziny Solidarności - 18 sierpnia
IPN TV - Narodziny Solidarności - 17 sierpnia
IPN TV - Narodziny Solidarności - 16 sierpnia
IPN TV - Narodziny Solidarności - 15 sierpnia
IPN TV - Narodziny Solidarności - 14 sierpnia
IPN TV - Narodziny Solidarności - 13 sierpnia
Anna Walentynowicz (1929-2010)
„Nawet ci, którzy nie mieli okazji poznać jej z bliska, nazywają ją Panią Anią. Po sierpniu dziesiątki komitetów zakładowych proponowały jej honorowe członkostwo. Stała się symbolem robotniczej walki o sprawiedliwość. Jej bezkompromisowa uczciwość, nieustępliwa walka z kłamstwem i nieprawością zawsze budziły nienawiść i chęć odwetu komunistycznej władzy”.
Polskie miesiące czyli kryzys(y) w PRL
Tytuł i tematyka niniejszej książki wymagają kilku zdań wyjaśnienia. Przede wszystkim muszę spróbować usprawiedliwić się przed czytelnikami, dlaczego w jej tytule nie zdecydowałem się na jednoznaczne użycie liczby pojedynczej – kryzys, względnie liczby mnogiej – kryzysy. Kłopot polega na tym, że mimo zajmowania się zawodowo tą problematyką przez ponad ćwierć wieku nie potrafię udzielić jednoznacznej i solidnie umotywowanej odpowiedzi na kluczowe pytanie, czy w czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mieliśmy do czynienia z kolejnymi kryzysami symbolizowanymi przez owe tytułowe „polskie miesiące”, czy też z jednym i tym samym strukturalnym kryzysem niedemokratycznej i niesuwerennej władzy, który co pewien czas się uzewnętrzniał i dawało sobie znać w mniej lub bardziej gwałtowny sposób.
Kadr z filmu IPN „Niezwyciężeni”
![Gdyńscy Komunardzi [audiobook]](/dokumenty/zalaczniki/166/mini/166-163552_m1-d7252.jpg)
